Miasto Sulejówek

Dzień Marszałka – 30 lat temu

Dzień Marszałka – 30 lat temu

W tym roku Święto Miasta Sulejówek – Dzień Marszałka z powodu epidemii upamiętniane jest kameralnie, jedynie złożeniem kwiatów. Formuła głównie wirtualna to dobra okazja do przypomnienia archiwalnego nagrania pierwszych bardzo okazałych obchodów Dnia Marszałka sprzed 30 lat.

Towarzystwo Przyjaciół Sulejówka po usypaniu i odsłonięciu w 1988 r. Kopca Współtwórców Niepodległej zainicjowało organizowanie – poza naturalnymi miejskimi obchodami Narodowego Święta Niepodległości 11 listopada – także uroczystości lokalnej, związanej wprost z postacią Józefa Piłsudskiego pod nazwą Dzień Marszałka. Na początku wędrowała ona po kalendarzu – w 1989 r. odbyła się 19 marca, czyli w dniu imienin Józefa, zaś w latach 1990 i 1991 powiązana była z 12 maja, czyli datą śmierci Marszałka. Wreszcie od 1992 r. TPS na stałe przeniosło Dzień Marszałka na 13 czerwca, czyli rocznicę przekazania w 1923 r. Wodzowi Naczelnemu przez Wojsko Polskie dworku Milusin w Sulejówku. Inicjatywa TPS awansowana została w 1998 r. przez Radę Miasta do rangi obchodzonego 13 czerwca oficjalnego Święta Miasta Sulejówek – Dnia Marszałka.

Nagranie obrazuje Dzień Marszałka pierwszy raz zorganizowany z wielką oprawą wojskową w niedzielę 13 maja 1990 r.  TPS wykorzystało sprzyjającą okoliczność, że w tym czasie wiceministrem obrony narodowej w rządzie Tadeusza Mazowieckiego był Janusz Onyszkiewicz, mąż wnuczki Marszałka – Joanny. Wtedy byli oni jedynymi reprezentantami rodziny Józefa Piłsudskiego w kraju. Córki Wanda i Jadwiga oraz wnuk Krzysztof wrócili na stałe z Wielkiej Brytanii do Polski pięć miesięcy później.

Wyjątkową oprawę zapewniła orkiestra Warszawskiego Okręgu Wojskowego oraz kompania honorowa 1 Praskiego Pułku Zmechanizowanego im. kpt. Władysława Wysockiego. Obie stacjonujące w Wesołej formacje nosiły charakterystyczne żółte barwy kościuszkowskie. Orkiestra później miała różne nazwy, obecnie jest jednym ze składów Orkiestry Reprezentacyjnej Wojska Polskiego. Jednostka zaś przekształcona została w 1 Warszawską Brygadę Pancerną im. Tadeusza Kościuszki. Przez trzy minione dekady obie formacje gościły w Sulejówku wielokrotnie, nagranie przypomina ich dawny wizerunek.

Oglądając archiwalne kadry warto zwrócić uwagę na kilka szczegółów. Właśnie 13 maja 1990 r. pierwszy raz w dziejach kościoła pw. NMP Matki Kościoła (konsekrowanego w 1983 r.) uczestniczyło we mszy św. Wojsko Polskie w zwartym szyku ze sztandarem. Za kompanią honorową kroczył poczet ze sztandarem Wojskowego Instytutu Techniki Pancernej i Samochodowej w Sulejówku, który od wielu już lat nie jest używany. W kolumnie pocztów zwraca uwagę duża liczba harcerskich – wtedy w Sulejówku sztandar miał każdy szkolny szczep.

Uroczystość pod Kopcem Współtwórców Niepodległej prowadziła Alicja Zdanowicz, prezes TPS. Odczytała m.in. list od wiceministra Janusza Onyszkiewicza, który 13 maja nie mógł być obecny, podobnie jak małżonka Joanna. Rodzina Marszałka po powrocie do Polski nieoficjalnie gościła w Milusinie 16 października, zaś na uroczystościach w Sulejówku oficjalnie pierwszy raz 11 listopada 1990 r., gdy córki Wanda i Jadwiga otrzymały tytuły honorowe „Zasłużony dla Miasta Sulejówek”. Na nagraniu z Dnia Marszałka warto zaś wsłuchać się w słowa 92-letniego Polikarpa Jaworskiego, jednego z ostatnich Legionistów, który jako kilkunastoletni chłopak służył jako zwiadowca w Pierwszej Kadrowej.

Materiał sprzed 30 lat ma jeszcze jeden ciekawy wątek. Dwa tygodnie po Dniu Marszałka, czyli 27 maja 1990 r., odrodził się w Polsce samorząd terytorialny – odbyły się pierwsze całkowicie wolne wybory do Rady Miasta. Uroczystość 13 maja naturalnie wykorzystały do promocji pod swoimi transparentami dwa komitety, które w porozumieniu (wzajemnie nie rywalizując) wystawiły najwięcej kandydatów – Komitet Obywatelski Solidarność oraz Towarzystwo Przyjaciół Sulejówka. Dwa tygodnie później w 24-osobowej Radzie Miasta kandydaci KOS zdobyli aż 15 mandatów, zaś TPS – 3. W delegacji składającej 13 maja kwiaty pod Kopcem w imieniu TPS znaleźli się Julian Krupa oraz Sławomir Lamowski (w koszulce), który zdobył mandat radnego i został pierwszym w dziejach Sulejówka burmistrzem (chociaż tylko na rok). W delegacji KOS zaś kwiaty składali Adam Aduszkiewicz, Franciszka Żerańska oraz Stefan Malesiński, który 27 maja mandatu nie uzyskał, ale rok później został kolejnym burmistrzem.

• autor: Tekst: Jacek Zalewski